آیا در تابستان باید روغن موتور غلیظ‌تری استفاده کرد؟
فهرست مطالب:
به گزارش مجله ماشین، با نزدیک شدن فصل تابستان و افزایش دمای هوا، یکی از پرسش‌های متداول و دغدغه‌های همیشگی رانندگان، به‌ویژه در ایران، انتخاب روغن موتور مناسب است. باور عمومی بر این است که در هوای گرم باید از روغن موتور با گرانروی (ویسکوزیته) بالاتر یا به اصطلاح “غلیظ‌تر” استفاده کرد. اما آیا این باور در مورد خودروهای امروزی نیز صدق می‌کند؟ در این مقاله جامع و روان، به بررسی این موضوع می‌پردازیم و راهکارهای عملی برای انتخاب بهترین روغن موتور در تابستان را ارائه می‌دهیم.
اهمیت ویسکوزیته روغن موتور
روغن موتور وظایف حیاتی متعددی در پیشرانه خودرو بر عهده دارد، از جمله روانکاری قطعات متحرک، کاهش اصطکاک و سایش، کمک به خنک‌کاری موتور، تمیز نگه داشتن اجزای داخلی و جلوگیری از زنگ‌زدگی. یکی از مهم‌ترین مشخصه‌های روغن موتور، “ویسکوزیته” یا “گرانروی” آن است که به مقاومت سیال در برابر جاری شدن اشاره دارد. ویسکوزیته مناسب تضمین می‌کند که لایه محافظ روغن بین قطعات در دماها و فشارهای مختلف کاری موتور حفظ شود.
دلایل رایج برای استفاده از روغن غلیظ‌تر در تابستان (باورهای سنتی)
باور به استفاده از روغن غلیظ‌تر در تابستان ریشه در چند دلیل عمده دارد:
تاثیر مستقیم دما بر ویسکوزیته: با افزایش دما، ویسکوزیته روغن موتور کاهش می‌یابد و روغن “شل‌تر” می‌شود. طرفداران این نظریه معتقدند استفاده از روغن اولیه غلیظ‌تر، این کاهش ویسکوزیته در اثر گرما را جبران کرده و اطمینان می‌دهد که فیلم روغن به اندازه کافی ضخیم باقی می‌ماند.
تجربیات گذشته با روغن‌های تک‌درجه‌ای (Single-Grade): در گذشته که بیشتر از روغن‌های تک‌درجه‌ای (مانند SAE 30 یا SAE 40) استفاده می‌شد، این حساسیت به دما بیشتر بود و رانندگان مجبور بودند با تغییر فصل، گرید روغن را نیز تغییر دهند.
افزایش بار حرارتی موتور در تابستان: در هوای گرم، موتور خودرو تحت بار حرارتی بیشتری قرار می‌گیرد، به‌ویژه در ترافیک‌های سنگین شهری یا هنگام استفاده از کولر. این امر می‌تواند منجر به گرم‌تر شدن روغن و کاهش بیشتر ویسکوزیته آن شود.
واقعیت چیست؟ راه حل‌های مدرن و توصیه متخصصان
با وجود اینکه دلایل فوق تا حدی منطقی به نظر می‌رسند، پیشرفت‌های چشمگیر در فناوری روغن موتور و طراحی پیشرانه‌ها، این معادله را تا حد زیادی تغییر داده است:
ظهور روغن‌های چنددرجه‌ای (Multi-Grade): امروزه اکثر قریب به اتفاق روغن‌های موتور موجود در بازار از نوع “چنددرجه‌ای” یا “مولتی‌گرید” هستند (مانند 10W-40، 5W-30، 20W-50). این روغن‌ها به لطف افزودنی‌های پلیمری خاص، رفتار ویسکوزیته بسیار پایدارتری در گستره وسیعی از دماها از خود نشان می‌دهند. عدد قبل از W (مانند 10W) نشان‌دهنده رفتار روغن در دمای پایین (زمستان) و عدد دوم (مانند ۴۰) نشان‌دهنده ویسکوزیته آن در دمای کاری موتور (حدود ۱۰۰ درجه سانتی‌گراد) است.
نکته کلیدی: یک روغن 10W-40 در دمای بالا (مثلاً در تابستان) همان رفتار ویسکوزیته‌ای را خواهد داشت که در شرایط عادی عملکرد موتور برای آن طراحی شده است، صرف نظر از اینکه دمای محیط چقدر گرم باشد (تا زمانی که سیستم خنک‌کننده خودرو سالم باشد).
توصیه قطعی سازنده خودرو: مهم‌ترین و معتبرترین مرجع برای انتخاب روغن موتور، دفترچه راهنمای خودروی شماست. مهندسان شرکت سازنده، با در نظر گرفتن تمامی شرایط آب‌وهوایی (از جمله تابستان‌های گرم ایران) و ویژگی‌های طراحی موتور، بهترین و مناسب‌ترین گریدهای روغن را مشخص و توصیه کرده‌اند.
ملاحظات طراحی موتورهای جدید: موتورهای مدرن با تلرانس‌های دقیق‌تر و مسیرهای روغن‌کاری باریک‌تری طراحی می‌شوند. استفاده از روغن بیش از حد غلیظ می‌تواند:
جریان روغن را در این مسیرها دشوار کند، به‌ویژه در لحظات اولیه استارت.
منجر به افزایش اصطکاک داخلی، افزایش مصرف سوخت و کاهش توان موتور شود.
فشار مضاعفی بر پمپ روغن وارد کند.
راه حل‌ها و توصیه‌های عملی:
- همیشه به دفترچه راهنمای خودرو مراجعه کنید: اولین و آخرین حرف را دفترچه راهنمای خودروی شما می‌زند. گرید یا گریدهای ویسکوزیته توصیه شده توسط سازنده، بهترین انتخاب برای تمامی فصول، از جمله تابستان است.
- درک صحیح از روغن‌های مولتی‌گرید: اگر سازنده روغن 5W-30 را توصیه کرده، این روغن برای عملکرد صحیح در دماهای بالا نیز طراحی شده است و نیازی به تغییر آن به گرید غلیظ‌تر (مثلاً 20W-50) در تابستان نیست، مگر آنکه خود سازنده چنین اجازه‌ای داده باشد یا شرایط خاصی (مانند کارکرد بسیار بالای خودرو و روغن‌سوزی) مطرح باشد که آن هم باید با مشورت مکانیک خبره صورت گیرد.
- توجه به استانداردها و کیفیت روغن: علاوه بر گرید ویسکوزیته (مانند 10W-40)، به سطح کیفیت روغن (مانند API SN, SM یا ACEA A3/B4) که در دفترچه راهنما ذکر شده نیز توجه کنید. همیشه از روغن‌های معتبر و باکیفیت استفاده نمایید.
- بررسی منظم سطح روغن: در تابستان به دلیل گرمای بیشتر، احتمال تبخیر روغن (هرچند اندک) وجود دارد. سطح روغن موتور را به‌طور منظم، به‌خصوص قبل از سفرهای طولانی، بررسی و در صورت نیاز سرریز کنید.
- اطمینان از سلامت سیستم خنک‌کننده: عملکرد صحیح سیستم خنک‌کننده (رادیاتور، فن، ترموستات و مایع خنک‌کننده) نقش بسیار مهمی در کنترل دمای موتور و در نتیجه پایداری ویسکوزیته روغن دارد.
نکات مهم:
- خودروهای قدیمی یا با کارکرد بالا: در برخی خودروهای بسیار قدیمی یا خودروهایی با کارکرد بسیار بالا که ممکن است دچار نشتی یا روغن‌سوزی خفیف باشند، برخی مکانیک‌ها ممکن است استفاده از روغن اندکی غلیظ‌تر (مثلاً تغییر از 10W-40 به 20W-50، در صورتی که هر دو توسط سازنده مجاز شمرده شده باشند) را برای کاهش مصرف روغن پیشنهاد دهند. این اقدام باید با احتیاط و آگاهی کامل انجام شود.
- شرایط رانندگی سخت: اگر به‌طور مداوم در شرایط بسیار سخت رانندگی می‌کنید (مانند بکسل کردن بارهای سنگین در سربالایی‌های طولانی در اوج گرمای تابستان)، می‌توانید با یک مکانیک معتمد مشورت کنید که آیا تغییر به یک گرید ویسکوزیته بالاتر در محدوده مجاز دفترچه راهنما می‌تواند مفید باشد یا خیر. اما برای رانندگی شهری و بین‌شهری عادی، نیازی به این کار نیست.
- باورهای غلط را کنار بگذارید: صرف اینکه هوا گرم است، دلیل کافی برای تغییر خودسرانه گرید روغن موتور به نمونه‌ای غلیظ‌تر از توصیه سازنده نیست.
نتیجه‌گیری:
در اکثر خودروهای مدرن که از روغن‌های چنددرجه‌ای (مولتی‌گرید) استفاده می‌کنند، نیازی به تغییر گرید روغن موتور و استفاده از روغن غلیظ‌تر در فصل تابستان نیست. بهترین و ایمن‌ترین راه، پایبندی به توصیه‌های مندرج در دفترچه راهنمای خودرو است. مهندسان طراح خودرو، گستره دمایی وسیعی، از جمله تابستان‌های گرم را در نظر گرفته و روغن مناسب را پیشنهاد داده‌اند. تمرکز خود را بر استفاده از روغن باکیفیت، با گرید و استاندارد توصیه شده توسط سازنده و همچنین بررسی منظم سطح روغن و سلامت سیستم خنک‌کننده خودرو معطوف کنید تا پیشرانه خودروی شما در تمام طول سال، به‌ویژه در گرمای تابستان، در بهترین شرایط کاری خود باقی بماند.
