تجربه رانندگی با پیکان تاکسی / زنده بمان قهرمان

مجله ماشین – نوشته : مهندس برزو سپاسی / چندی قبل یک پیکان دستگاه تاکسی خاص در بلوار کشاورز تهران، نظر نگارنده را به خود جلب کرد ولی فرصتی برای تهیه گزارش پیش نیامد، تا آنکه مدتی پیش آقای «میثم دلسوز» یکی از دوستان قدیمی مجله ماشین طی تماسی تلفنی عنوان کردند که یکی از دوستان ایشان مالک یک دستگاه پیکان تاکسی خاص هستند. از ایشان خواهش کردم که هماهنگی‏ های لازم جهت تهیه یک گزارش از آن اتومبیل را فراهم آورند. جالب آن بود که در روز قرار متوجه شدم این همان اتومبیلی است که در آن زمان دیده بودم.

عکس‌های کامل این ماشین را در اینجا مشاهده کنید.

در نمای ظاهر، پیکان تاکسی اصلاً نیازی به توضیح ندارد چون همه ما آن را دیده‏ ایم. یک قوطی معمولی با هیچ چیز خاص ولی با باطنی به اندازه یک دریا. با باز کردن در و وارد شدن به داخل اتومبیل، فضای جالبی مقابل چشمان شماست. روی داشبورد و کنسول میانی، انواع و اقسام نشان‏ه ای مختلف نصب شده، در زیر تاکسی متر نیز چند سکه به صورت تزئینی نصب شده‏ و از بخش میانی داشبورد یک چراغ مطالعه بیرون زده! اگر مثل من از طرفداران کلاسیک‏ های اصیل و دست نخورده هستید، شاید این سؤال برایتان پیش بیاید که این تزئینات متفرقه، ارزش این پیکان را کم کرده، در صورتی که اینطور نیست.

یادتان باشد که با یک تاکسی طرف هستیم. اتومبیلی که در طول روز چندین ساعت محل زندگی راننده است و او نیز به نوعی آن را همچون یک آپارتمان کوچک تزئین می‏کند و همین تزئینات به جذابیت آن افزوده است.
صندلی جلو از حالت یک تکه با دو صندلی مجزا تعویض شده، چرا که چند سالی است که بنا بر قانون راهنمایی و رانندگی، در صندلی شاگرد تنها یک نفر حق نشستن دارد. اتومبیل مورد آزمایش مدل ۱۳۶۵ است و اگر در موتور آن را بالا بزنید، در گوشه سمت چپ پلاک شاسی آن که روی آن عبارت TAXI دیده می‏شود. البته پیکان‏ های تاکسی از مدل کار یا کارلوکس انتخاب می‏ شدند ولی معمولاً رانندگان با تعویض جلو پنجره و چراغ‏ های عقب کمی خودرو خود را ارتقاء می ‏دادند.
بدنه این تاکسی نارنجی، رنگ و زندگی را به رهگذران القاء می‏کند. روی تاکسی مورد آزمایش بازسازی مختصری انجام شده بود و سقف آن که سفید بود به رنگ بدنه در آمده بود که البته کاش به حالت اصلی خود سفید نگه داشته می‏شد، چرا که سفید بودن سقف تاکسی‏ های ایران داستانی خواندنی دارد.

در سال‏ های دهه ۱۳۴۰ تاکسی‏های زیادی در ایران مشغول فعالیت بودند و شهرداری که به زیبایی فضای شهری اهمیت می‏داد، در ماه ‏های گرم سال با مشکل مواجه می‏شد. رانندگان تاکسی که اتومبیل‏ هایشان فاقد سیستم تهویه بودند، برای فرار از گرما، سقف خودرو خود را با حصیر می‏پوشاندند، حصیرها را با طناب به سقف می ‏بستند و روی آن آب می‏ ریختند که سقف داغ، باعث گرم شدن داخل خودرو نگردد.
این وضعیت نمای نامناسبی به خیابان‏ ها می‏داد و به همین علت در تابستان ۱۳۴۹ بخشنامه‏ ای صادر شد و در آن اعلام شد که سقف تمام تاکسی‏ های نارنجی باید به سفید تغییر رنگ داده شود و در نتیجه بیشتر رانندگان تاکسی ‏ها این تغییر را انجام دادند.
در دهه ۱۳۵۰ یک سری جدید از تاکسی‏ ها به نام تاکسی تلفنی تهران معرفی شدند که بدنه‏ ای به رنگ آبی داشتند و روی نواحی جانبی بدنه یک شکل فلش مانند نقش بسته بود. این اتومبیل ‏ها در اصل تاکسی‏های لوکس بودند و به همین خاطر رنگ آن ها با تاکسی‏ های عادی متفاوت بود.

در ابتدا از خودروهای آریا و شاهین برای این گروه از تاکسی ‏ها استفاده شد ولی بعدها پیکان هم به جمع آنها پیوست. هم اکنون چند دستگاه تاکسی با این رنگ بدنه هم باقی مانده‏اند. البته این گروه ارزش و اهمیت تاریخی تاکسی‏ های نارنجی را ندارند.
امروزه در شهرهای بزرگ ایران، انواع مختلف تاکسی‏ ها وجود دارند: تاکسی‏ عمومی، تاکسی خصوصی، بی‏سیم، تاکسی ویژه، تاکسی زنان، تاکسی ون که البته باید به آنان مسافرکش‏ های شخصی را نیز اضافه کرد و جالب آن است که این گروه‏ ها رنگ‏ های مختص به خود را دارند.
نتیجه این تصمیم تاکسیرانی در خصوص تمایز رنگی هر گروه از تاکسی‏ ها، القاء ناهمگونی و نوعی بی ‏نظمی در خیابان‏ ها است. اما وظیفه ما در خصوص میراث تاکسی نارنجی چیست؟ در اولین اقدام باید کلیه تاکسی‏ ها به رنگ تاریخی خود یعنی نارنجی و سقف سفید برگردند. می‏توان گروه‏ های مختلف تاکسی ‏ها را با خط کشی‏ های مختلف روی بدنه مشخص کرد ولی رنگ، باید نارنجی باشد. اما جایگاه پیکان تاکسی کجاست؟
حداقل اقدام در این زمینه این است که به جای حذف این میراث ملی، به تعداد محدودی از آنها اجازه تردد داده شود و در عین حال با بازدیدهای فنی مستمر از آلایندگی پیشرانه‏ های آنها جلوگیری کرد. اگر بخواهیم کمی رویایی‏تر فکر کنیم، راهی که برخی کشورهای پیشرفته طی کرده‏اند را مد نظر قرار خواهیم داد. آنها طرح بدنه تاکسی‏ های تاریخی خود را حفظ کرده‏، ولی بخش‏ های فنی را کاملاً امروزی ساخته‏ اند.
وقتی ایران خودرو می‏تواند موتور پژو ۴۰۵ را با پیکان عوض کند و به عنوان RD بفروشد، نمی‏تواند موتور پیکان را با یک پیشرانه مدرن‏تر جایگزین کند و بدنه‏ ای کلاسیک با باطنی مدرن را به خیابان‏ ها بفرستد؟ با این روش هم هوای شهرمان آبی می‏ماند هم پیکان خاطرات ما به حیات خود ادامه خواهد داد.

در پایان لازم است از مالک محترم تاکسی زیبای تاریخی آقای «سعید دانایی» تشکر شود و همچنین از تلاش‏ های آقای «محمد اسلامی» و زنده یاد «سهراب سلیمان» که در جهت حفظ این اتومبیل‏ های با ارزش از چرخه تبدیل خودرو فرسوده انجام دادند، قدردانی می‏ شود.